…do tej pory nigdzie nie znalazłam informacji na temat zmian w kształceniu zawodowym – czy nauczyciele i dyrektorzy techników i zasadniczych szkół zawodowych mogą otrzymać informacje, jakie konkretne zmiany są zaplanowane dla ich szkół? No i kolejny problem – egzaminy zawodowe, czy można coś z tym w końcu zrobić? Obecny kształt egzaminu zawodowego nie sprawdza umiejętności przydatnych w wykonywaniu zawodu…
Zmiany w kształceniu zawodowym i ustawicznym zapowiadane i konsultowane podczas konferencji wojewódzkich odbywających się w zeszłym roku będą wprowadzane stopniowo, od września 2012 roku, na podstawie zmiany ustawy o systemie oświaty. Projekt zmieniający ją między innymi w tym zakresie ma trafić do prac sejmowych w maju. Co konkretnie w obszarze kształcenia zawodowego ma się zmienić?
Będzie jedna podstawa programowa kształcenia w zawodach, dająca taki sam fundament kształceniu zawodowemu, jaki kształceniu ogólnemu dała zmieniona podstawa programowa kształcenia ogólnego. Szkoły i placówki prowadzące kształcenie zawodowe i ustawiczne będą mogły być grupowane w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego. Kształcenie zawodowe będzie mogło być prowadzone w zasadniczej szkole zawodowej, technikum oraz szkole policealnej, a także na kwalifikacyjnych kursach zawodowych organizowanych przez szkoły, placówki i wymienione centra.
W procesie kształcenia zawodowego ważne będzie integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów mają służyć kwalifikacje wyodrębnione w poszczególnych zawodach, objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego. Umiejętności i wiadomości, które uczący się ma zdobywać w procesie kształcenia zawodowego opisane będą, zgodnie z ideą europejskich ram kwalifikacji, w języku efektów kształcenia. Obejmą one:
- efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, w tym kompetencje personalne i społeczne;
- efekty kształcenia wspólne dla zawodów z danego obszaru zawodowego;
- efekty kształcenia właściwe dla danego zawodu opisane w kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub w poszczególnych kwalifikacjach, jeżeli wyodrębniona została w zawodzie więcej niż jedna kwalifikacja.
System egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe będzie umożliwiał oddzielne potwierdzanie każdej wyodrębnionej w zawodzie kwalifikacji.
Kształcenie zawodowe w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego będzie prowadzone w oparciu o podstawę programową kształcenia w zawodach. Zawody „szkolne” pogrupowano, pod względem wspólnych lub zbliżonych kwalifikacji zawodowych wymaganych do realizacji zadań zawodowych, w 8 obszarach zawodowych.
Szkoła w swoim programie kształcenia w danym zawodzie ma uwzględniać opisane w podstawie programowej kształcenia w zawodach:
1. cele i zadania kształcenia zawodowego;
2. efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów;
3. efekty kształcenia wspólne dla zawodów z danego obszaru zawodowego;
4. cele kształcenia w zawodzie;
5. określone warunki realizacji kształcenia w danym zawodzie;
6. efekty kształcenia właściwe dla każdej wyodrębnionej w danym zawodzie kwalifikacji.
Organizator kwalifikacyjnego kursu zawodowego w programie nauczania kwalifikacji wyodrębnionej w danym zawodzie ma uwzględniać:
1. cele i zadania kształcenia zawodowego;
2. efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów;
3. efekty kształcenia wspólne dla zawodów z danego obszaru zawodowego;
4. określone warunki realizacji kształcenia w danym zawodzie;
5. efekty kształcenia właściwe dla danej kwalifikacji.
Z punktu widzenia pogłębiania więzi szkół z przyszłymi pracodawcami uczniów, warto również zwrócić uwagę na możliwość przekazywania szkół organizacjom pracodawców – w trybie konkursowym, na zlecenie realizowania zadania publicznego. Przykłady szkół zawodowych prowadzonych przez organizacje pracodawców pokazują, że miejsca takie wyróżniają się nowoczesnością i atrakcyjnymi ofertami pracy dla absolwentów. Pracodawcy podejmują się bowiem prowadzenia szkoły tylko wtedy, gdy umieją sprawić, aby kształciła ona dokładnie zgodnie z ich potrzebami.
Na mapie placówek systemu oświaty pojawią się jeszcze centra informacji edukacyjno-zawodowej (CIEZ), prowadzone przez samorząd województwa, które będą miały wśród swoich zadań między innymi:
- zbieranie i udostępnianie szczegółowych informacji dotyczących oferty kształcenia zawodowego i ustawicznego,
- przygotowywanie analiz i przekazywanie jednostkom samorządu terytorialnego informacji w zakresie aktualnych potrzeb rozwoju sieci szkół kształcenia zawodowego, ustawicznego,
- współpracowanie z organizacjami pracodawców,
- monitorowanie regionalnych działań na obszarze województwa związanych z wdrażaniem edukacyjnych projektów europejskich o zasięgu krajowym i regionalnym.
Potrzeby zmian w sieci kształcenia zawodowego zgodne z wymaganiami lokalnego rynku pracy są z pewnością lepiej widoczne z poziomu województwa niż powiatu. Na poziomie województwa są też instrumenty, takie jak możliwość wspierania z funduszy europejskich rozwoju bazy i kierunków kształcenia zawodowego szczególnie istotnych dla województwa. Nowa placówka (CIEZ) ma pomóc samorządowi województwa lepiej widzieć słabe i mocne strony oferty edukacyjnej regionu oraz planować wzmacnianie tych słabych stron zgodnie z potrzebami.
Katarzyna Hall, prezeska Stowarzyszenia "Dobra Edukacja", nie tylko o edukacji